قوانین کپی رایت یوتیوب که باید بدانید – راهنمای کامل ۲۰۲۳

هیچ یوتیوبر و تولیدکننده محتوایی دوست ندارد وارد حساب یوتیوب خود شود و ببیند که اخطاری بابت ادعای حق نشر یا همان Copyright Claim دریافت کرده است. با توجه به اینکه عدم پایبندی به قوانین یوتیوب می‌تواند باعث استرایک خوردن اکانت یا حتی مسدودسازی آن شود، بسیار مهم است که اندکی وقت بگذارید و از زیر و بم قوانین کپی رایت یوتیوب آگاه شوید. این مقاله دقیقا با همین هدف نوشته شده و در ادامه همه‌چیز را راجع به کپی رایت، قوانین آن در یوتیوب و مسائلی که احتمالا با آن‌ها روبه‌رو خواهید شد یاد می‌گیرید.

کپی رایت چیست؟

کپی رایت به معنی حقوقی قانونی است که در اختیار مالکان محتوا و آثار گوناگون قرار می‌گیرد. در بیانی ساده‌تر، کپی رایت به معنی حق کپی کردن اثر است. این یعنی خالق اصلی اثر و هرکسی که اجازه رسمی خالق را دریافت کرده، تنها افرادی هستند که اجازه بازتولید و بازنشر آن اثر را دارند.

بر اساس کپی رایت، خالق یک اثر حقوق انحصاری استفاده مجدد از اثر و بازتولید آن را برای مدت‌زمان مشخصی به دست می‌آورد. زمانی هم که کپی رایت منقضی می‌شود، اثر مورد نظر به مالکیت عمومی در می‌آید.

اما چه آثاری تحت پوشش کپی رایت قرار می‌گیرند؟ وقتی یک نفر محصولی خلق می‌کند که با اصالت به حساب می‌آید و نیازمند فعالیت ذهنی قابل توجه بوده است، محصول در مالکیت معنوی خالق قرار می‌گیرد و از آن در برابر بازتولید غیر قانونی محافظت می‌شود. از جمله آثاری که تحت پوشش کپی رایت قرار می‌گیرند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رمان‌ها
• آثار هنری
• اشعار
• موسیقی‌ها
• نرم‌افزارهای کامپیوتری
• طراحی‌های گرافیکی
• فیلم‌ها
• معماری‌های با اصالت
• محتوای داخل وب‌سایت‌ها

معنی Copyright Infringement در یوتیوب چیست؟

تخطی از کپی رایت یا Copyright Infringement زمانی اتفاق می‌افتد که از محتوای متعلق به شخصی دیگر استفاده می‌کنید و جوازهای مختلفی که می‌توان برای این کار کسب کرد را نیز در اختیار ندارید. در ادامه این مقاله بیشتر راجع به انواع جوازهای استفاده از محتوای کپی رایت شده صحبت خواهیم کرد.

قوانین کپی رایت یوتیوب به شکلی سختگیرانه طراحی شده‌اند و از طرف دیگر شاهد الگوریتمی به نام Content ID نیز هستیم که برای شناسایی موارد غیر قانونی استفاده از محتوای دیگران طراحی شده است.

Content ID در اصل ابزاری برای مدیریت محتوا است که تک‌تک ویدیوهایی که درون یوتیوب آپلود می‌شوند را با محتوای موجود در دیتابیس این پلتفرم تطبیق می‌دهد تا هرگونه استفاده غیرمجاز از عناصر بصری یا موسیقی‌های متعلق به دیگران شناسایی شود.

بایدها و نبایدهای پیرامون قوانین کپی رایت یوتیوب

در اولین بند از قوانین کپی رایت یوتیوب آمده که «یوتیوبرها فقط باید ویدیوهایی را آپلود کنند که یا خودشان آن‌ها را ساخته و یا جواز استفاده از آن‌ها را به دست آورده باشند». این یعنی نباید ویدیویی آپلود کنید که حاوی محتوای شامل کپی رایت دیگران باشد.

با توجه به اینکه قوانین مربوط به کپی رایت دائما دامن‌گیر تولیدکنندگان محتوا می‌شوند، بیایید مروری داشته باشیم بر کارهایی که باید و نباید در این پلتفرم انجام دهید.

دلایل استفاده از موسیقی در ویدیوها

در فهرست زیر، دلایل استفاده از موسیقی در ویدیو آورده شده است.

• اگر می‌خواهید از موزیک یا ترانه‌ای که تحت پوشش کپی رایت است استفاده کنید، باید از تمام مالکان کپی رایت آن اثر اجازه بگیرید.
• از موسیقی‌هایی که به صورت رایگان یا ارزان‌قیمت در دسترس قرار می‌گیرند استفاده کنید. برای مثال می‌توانید به سراغ آرشیو موسیقی‌های رایگان خود یوتیوب بروید یا از سایت‌های فروش لایسنس مانند Audio Jungle (+) کمک بگیرید.
• استفاده از موسیقی‌هایی که تحت پوشش Creative Commons قرار می‌گیرند. در ادامه مقاله این مورد را به صورت کامل توضیح داده‌ایم.

موارد ممنوع در استفاده از موسیقی در ویدیو

در زیر، دلایل استفاده نکردن از موسیقی در ویدیو آورده شده است.

• تحت هیچ شرایطی بدون جواز رسمی صاحب اثر، از موسیقی‌های تحت پوشش کپی رایت استفاده نکنید. اگر از وضعیت موسیقی مورد نظر مطمئن نیستید، بهتر است ریسک نکنید و از منابع دیگر کمک بگیرید.
• فرض را بر این نگذارید که می‌توان از ترانه موسیقی‌ها، بدون ملودی آن‌ها استفاده کرد. ترانه‌ها نیز شامل کپی رایت می‌شوند.
• فرض نکنید که چون صرفا از چند ثانیه از یک کلیپ استفاده کرده‌اید با مشکلی روبه‌رو نخواهید شد. استفاده از محتوای کپی رایت تحت هر شرایطی و به هر مقداری ممنوع است.
• فرض نکنید که با اشاره به نام سازنده اثر می‌توانید از محتوای او استفاده کنید. حتی در این حالت هم نیاز به جواز رسمی مالک محتوا دارید.

دلایل استفاده از محتوای بصری در ویدیوها

در فهرست زیر، دلایل استفاده از محتوای بصری آورده شده است.

• بابت تمام تصاویر، ویدیوها و آثار هنری مورد استفاده در ویدیوهای خود باید از هرکسی که صاحب محتوا است اجازه بگیرید.
• تنها از تصاویر، ویدیوها و آثار هنری خودتان استفاده کنید و در صورت نیاز به محتوای شخص ثالث، به سراغ سایت‌هایی مانند Promo (+) بروید که لایسنس‌های ارزان‌قیمت در اختیارتان می‌گذارند.
• از Wikimedia Commons برای شناسایی آثار هنری و تصاویری استفاده کنید که استفاده از آن‌ها رایگان است (در ادامه مطلب بیشتر راجع به Wikimedia Commons توضیح می‌دهیم).

موارد ممنوع استفاده از محتوای بصری در ویدیو

در زیر، موارد ممنوع در استفاده از محتوای بصری در ویدیوها آورده شده است.

• بدون جواز رسمی، از تصاویر، آثار هنری و ویدیوهای شامل کپی رایت استفاده نکنید. اگر از وضعیت کپی رایت محتوا مطلع نیستید، ریسک نکنید و به دنبال موارد جایگزین باشید.
• تحت هیچ شرایطی تصاویر یا آثار هنری را کپی یا از آن‌ها تقلید نکنید. حتی طراحی‌های گرافیکی را هم می‌توان تحت پوشش کپی رایت درآورد.
• فرض نکنید که با اشاره به نام سازنده اثر می‌توانید از محتوای او استفاده کنید. حتی در این حالت هم نیاز به جواز رسمی مالک محتوا دارید.

چطور بدون نگرانی از قوانین کپی رایت یوتیوب از آثار دیگران استفاده کنیم؟

تا اینجای کار متوجه شدیم تنها باید از محتوایی در یوتیوب استفاده کرد که یا توسط خودمان ساخته شده باشد یا جواز استفاده از آن را دریافت کرده باشیم. با این حال، چند راه برای آپلود محتوای تحت پوشش کپی رایت وجود دارد. بسته به جنس محتوا و اهداف آن، گاهی می‌توانید بدون اجازه مالک از محتوای او استفاده کنید. برای اینکه قوانین یوتیوب گریبان‌گیرتان نشود، تنها از محتوایی استفاده کنید که در دسته‌بندی‌های زیر است.

استفاده منصفانه (Fair Use)

اگر یوتیوبرها تشخیص بدهند که با استفاده از محتوای شامل کپی رایت، در حال «استفاده منصفانه» از آن هستند، می‌توانند از آثار دیگران بهره بگیرند. استفاده منصفانه به این معنا است که می‌توانید از محتوای دیگران برای ساخت ویدیوهایی با مقاصد آموزشی، پژوهشی، خبررسانی یا نقد و بررسی استفاده کنید. اما تشخیص اینکه در حال استفاده منصفانه خواهید بود یا خیر، برعهده خودتان است و همین موضوع، شرایط را اندکی پیچیده می‌کند چراکه در غیر این صورت، فاضی (در ایالات متحده) در مورد آن تصمیم می‌گیرد.

هنگام انتخاب محتوایی که قرار است مورد استفاده منصفانه قرار بگیرد باید به پیش‌نیازهای مشخصی توجه کنید. پیش از هر چیز باید تصمیم بگیرید که محتوا در کدام‌ یک از دسته‌بندی‌های استفاده منصفانه قرار می‌گیرد. متاسفانه تصمیم‌گیری نهایی راجع به منصفانه بودن یا نبودن استفاده از محتوا برعهده یوتیوب نیست و در این حالت، دادگاه‌های محلی تصمیم‌گیرنده خواهند بود.

بسیار مهم است که بدانید کشورهای مختلف قوانینی گوناگون در این زمینه دارند و بنابراین باید با ابعاد مختلف موضوع آشنا باشید. به عنوان مثال در کشور آمریکا می‌توان از محتوای شامل کپی رایت برای ساخت ویدیوهای تحقیقاتی، ویدیوهای آموزشی و گاهی هم گزارش‌های ویدیویی استفاده کرد.

در این بین، افسانه‌های گوناگونی هم راجع به استفاده منصفانه و قوانین کپی رایت یوتیوب به گوش می‌رسد. مثلا گفته می‌شود مادامی که محدودیت زمانی مشخصی را رعایت کنید، استفاده از هیچ محتوایی ایرادی ندارد. اما حقیقت پیچیده‌تر از این است. حتی اگر واقعا به شکلی منصفانه از محتوای دیگران استفاده کرده باشید هم ممکن است محتوا را از منابعی غیر معتبر به دست آورده باشید که استفاده منصفانه را نیز بی‌اعتبار می‌کنند.

در مجموع پیشنهاد می‌کنیم حساب زیادی روی این رویه باز نکنید تا با مشکلات حقوقی مختلف در یوتیوب روبه‌رو نشوید.

دریافت جواز استفاده (Licensed Use)

بسیاری از یوتیوبرها به منابع و مهارت‌های لازم برای فیلم‌برداری مداوم و تولید محتوای با اصالت دسترسی ندارند. دقیقا به همین خاطر، شاهد شکل‌گیری سایت‌هایی بوده‌ایم که به شما اجازه می‌دهند جواز استفاده از محتوای گوناگون را با هزینه‌ای معقول به دست بیاورید. در این حالت، شما لایسنس یا جواز استفاده از محتوایی را خواهید داشت که پیش‌تر بر سر کپی رایت آن‌ها مذاکره شده است و نیازی به پیگیری بیشتر از سوی شما ندارد.

برای مثال می‌توان به سایت Promo اشاره کرد که بیش از ۱۱۰ میلیون تصویر و ویدیو برای پروژه‌های یوتیوبی دارد و حتی می‌توانید جواز استفاده مادام‌العمر از آن‌ها را برای خود بخرید.

کرییتیو کامنز (Creative Commons)

موسیقی‌هایی که با برچسب Creative Commons عرضه می‌شوند همچنان تحت پوشش کپی رایت قرار دارند. اما با این فرق که مادامی که به نام سازنده اثر در ویدیوی خود اشاره کنید، با هیچ مشکلی روبه‌رو نخواهید شد و نیازی به جواز رسمی یا پرداخت هزینه نخواهد بود.

ویکیمدیا کامنز (Wikimedia Commons)

Wikimedia Commons (+) وب‌سایتی است که انواع محتوای بصری و صوتی را گرد‌آوری کرده و با شرط اشاره به سازنده اثر، به صورت رایگان در اختیار شما قرار می‌دهد. این پروژه توسط «بنیاد ویکیمدیا» پیاده‌سازی شده است.

مالکیت عمومی (Public Domain)

در نهایت نیز به نوعی از محتوا می‌رسیم که در «مالکیت عمومی» قرار دارد. این یعنی متعلق به عموم مردم است و می‌توان به هر شکلی از آن استفاده کرد.

فرق کپی رایت کلیم و کپی رایت استرایک در یوتیوب

وقتی سیستم Content ID یوتیوب متوجه می‌شود ویدیویی ساخته‌اید که حاوی محتوای موجود در کانالی دیگر است، با «ادعای حق نشر» یا «کپی رایت کلیم» (Copyright Claim) روبه‌رو خواهید شد. در ادامه، توضیحاتی در این خصوص داده شده است.

کپی رایت کلیم در یوتیوب چیست؟

زمانی با ادعای حق نشر روبه‌رو می‌شوید که از محتوای سایر تولیدکنندگان محتوا استفاده کرده باشید. البته خیلی از اوقات یوتیوب بلافاصله متوجه نقض کپی رایت نمی‌شود، اما الگوریتم‌های این پلتفرم با گذشت هر روز پیشرفته‌تر می‌شوند و این احتمال هم وجود دارد که مدت‌ها بعد از انتشار ویدیوی خود با ادعای حق نشر روبه‌رو شوید.

کپی رایت کلیم معمولا به صورت خودکار و از طریق سیستم مدیریت محتوای Content ID به شما اطلاع داده می‌شود. نتیجه معمولا این است که ویدیوی شما یا رصد می‌شود، یا مسدود می‌شود یا صاحب اصلی محتوا، آن را برای خود مانیتایز می‌کند. در این حالت ویدیو همچنان در کانال شما باقی می‌ماند، اما صاحب اثر می‌تواند نمایش آن را در برخی از مناطق جهان مسدود کند و حتی تمام درآمد ویدیو را برای خود بردارد.

کپی رایت استرایک در یوتیوب چیست؟

کپی رایت استرایک (Copyright Strike) زمانی رخ می‌دهد که صاحب محتوا از یوتیوب می‌خواهد براساس قانون DCMA (مخفف Digital Millennium Copyright Act) ویدیوی شما را حذف کند. چنین درخواست‌هایی به صورت دستی ثبت می‌شوند و یوتیوب از شخص مدعی می‌خواهد اطلاعاتی کامل راجع به محتوای موردنظر ارسال کند.

طبق قوانین DCMA، یوتیوب وظیفه دارد که ادعای نقض کپی رایت را به گوش یوتیوبر خاطی برساند و جزییات مربوط به فرایند حذف ویدیو را نیز اعلام کند. در این مرحله، ویدیو از کانال حذف می‌شود و کانالی که کپی رایت را زیر پا گذاشته استرایک می‌خورد. البته ناگفته نماند که یوتیوب امکان ثبت درخواست تجدید نظر را هم فراهم کرده است.

استرایک یکی از جدی‌ترین پیامدهای تخطی از قوانین کپی رایت یوتیوب است که اگر تکرار شود، می‌تواند بسته شدن همیشگی کانال یوتیوب را به همراه داشته باشد. حتی اگر ویدیوی مورد بحث را پاک کرده باشید، هر استرایک به مدت ۹۰ روز روی کانال شما باقی می‌ماند،

بعد از مواجهه با ادعای کپی رایت یا استرایک چه کنیم؟

اگر کانال شما با Copyright Claim مواجه شده، نیازی به نگرانی نیست. هنوز برای برطرف کردن این مشکل فرصت دارید و ادعای حق نشر هم بعد از ۹۰ روز باطل می‌شود. مهم‌ترین مساله این است که از ابتدا به سراغ استفاده از محتوای شامل کپی‌رایت نروید.

از آنجا که ادعای حق نشر یا Copyright Claim به صورت خودکار و توسط سیستم Content ID ایجاد می‌شود، صاحب اثر ۳۰ روز فرصت دارد که به آن واکنش نشان دهد. اگر در این مدت پاسخی از صاحب اثر دریافت نشود، ادعا باطل خواهد شد و شما هم لازم نیست هیچ کاری انجام دهید. اما اگر صاحب محتوا پیگیر ادعای حق نشر شود، می‌تواند ویدیو را مسدود، مانیتایز یا کاملا حذف کند. ساده‌ترین راهکار این است که محتوای کپی رایت شده را از ویدیوی خود حذف یا اثبات کنید که جواز استفاده از آن را در اختیار دارید.

تمام اعلانات مربوط به حق نشر را جدی بگیرید،‌ زیرا اگر کاری نکنید، باید منتظر پیامدهایی جدی باشید. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، قوانین کپی رایت یوتیوب به شکلی سخت‌گیرانه طراحی شده‌اند و موفقیت و کسب درآمد زمانی امکان‌پذیر می‌شود که محتوای با اصالت تولید کنید.

اگر با کپی رایت استرایک روبه‌رو شده‌اید، در این صورت صاحب اثر تصمیم گرفته مسیر قانونی را در پیش بگیرد و خواستار حذف ویدیوی شما شود. زمانی که برای اولین بار استرایک می‌خورید، باید ویدیویی آموزشی به نام YouTube Copyright School را تماشا کنید که تمام قوانین کپی رایت یوتیوب را با جزییات کامل آموزش می‌دهد و از خطرات تخطی از آن می‌گوید.

به صورت کلی به سه شکل می‌توان مشکل استرایک را حل و فصل کرد:

• صبر کنید تا استرایک منقضی شود: هر کپی رایت استرایک یوتیوب بعد از ۹۰ روز منقضی می‌شود و اگر نخستین باری باشد که استرایک می‌خورید، باید دوره آموزشی YouTube Copyright School را نیز پشت سر بگذارید.
• از صاحب محتوا درخواست عقب‌نشینی کنید: اگر باور دارید ادعای کپی رایت هیچ مبنایی ندارد یا اینکه به درستی از قوانین پیروی کرده‌اید، با شخصی که درخواست حذف ویدیو را ثبت کرده است ارتباط برقرار کنید و خواستار بازپس‌گیری ادعای حق نشر شوید.
• خواستار تجدید نظر شوید: اگر فکر می‌کنید ویدیو به اشتباه حذف شده است یا اینکه در حال استفاده منصفانه از محتوای شامل کپی رایت بوده‌اید، این امکان وجود دارد که درخواست تجدید نظر کنید.

جمع‌بندی و پاسخ به سوالات رایج پیرامون قوانین کپی رایت یوتیوب

حالا که به انتهای مقاله رسیده‌ایم، احتمالا درکی بهتر از قوانین کپی رایت یوتیوب به دست آورده باشید. الگوریتم‌های این پلتفرم روز به روز در شناسایی محتوای غیرقانونی بهتر می‌شوند و بنابراین هنگام جستجوی ایده برای یوتیوب یا در مرحله تولید محتوا، باید دائما به این فکر کنید که چطور می‌توانید از منابع، وقت و انرژی محدود خود برای ساخت ویدیوهای با اصالت استفاده کنید. هرچه سریع‌تر به این رویه عادت کنید، زودتر موفق می‌شوید و بیشتر از دردسرهای بالقوه دور می‌مانید.

چطور از مسدود شدن همیشگی کانال یوتیوب جلوگیری کنیم؟

اگر می‌خواهید به فعالیت خود در این پلتفرم ادامه دهید، باید از قوانین کپی رایت یوتیوب پیروی و تا جای ممکن از استرایک خوردن جلوگیری کنید. وقتی برای دفعه اول استرایک می‌خورید، باید دوره آموزشی کپی رایت را پشت سر بگذارید. بعد ۹۰ روز طول می‌کشد تا استرایک باطل شود. اگر در همان ۹۰ روز استرایک دوم را نیز دریافت کنید، این برهه دوباره تمدید می‌شود. در نهایت اگر پیش از باطل شدن دو استرایک قبلی، استرایک سوم را دریافت کنید باید منتظر بسته شدن کامل کانال یوتیوب خود و حذف تمام ویدیوها باشید.

فرق بین Claimed Videos و Claims در یوتیوب چیست؟

Claim روی هر ویدیو نشان می‌دهد که بخشی از ویدیوی شما حاوی محتوایی است که به شخصی دیگر تعلق دارد و Claim می‌تواند چه به صورت دستی و چه از طریق سیستم Content ID ثبت شود. از طرف دیگر، عبارت Claimed Video نشان‌دهنده وضعیت ویدیویی است که با یک یا چند Claim روبه‌رو شده است.

فرق بین Claim و Takedown در یوتیوب چیست؟

صاحبان کپی رایت می‌توانند به صورت دستی «ادعا» یا «Claim» کنند که از محتوای آن‌ها در یوتیوب استفاده غیرمجاز شده است. بعد از این، امکان ثبت درخواستی برای «پایین کشیدن» یا «Takedown» ویدیوی خاطی وجود خواهد داشت و تمام فرایندهایی که در این مقاله توضیح دادیم، آغاز خواهد شد.

+ منبع: Promo