یکی از بزرگ‌ترین مشکلات و ترس‌های تمام یوتیوبرها و تولیدکنندگان محتوا در یوتیوب، دریافت اعلان کپی رایت کلیم به‌خاطر ویدیویی است که اخیرا منتشر کرده‌اند. در چنین زمان‌هایی اگرچه لزوما در خطر از دست دادن ویدیوها و کانال یوتیوب خود نیستید، اما باید فرایندهای گوناگونی را برای پشت سر کذاشتن این خطا پشت سر بگذارید. با توجه به اینکه قوانین یوتیوب و قوانین کپی رایت یوتیوبرها را به دنبال کردن دستورالعمل‌های سخت‌گیرانه وا می‌دارند، احتمالا بهترین رویکرد این باشد که درکی جامع از انواع کپی رایت در یوتیوب به دست آورید و ویدیوهایی عاری از محتوای متعلق به دیگران بسازید. به مطالعه ادامه دهید تا شما را با ابعاد مختلف ماجرا آشنا کنیم.
کپی رایت چیست؟
کپی‌رایت به معنی «حق مالکیت معنوی» بر انواع آثار هنری و خلاقانه است. برای مثال می توان به آثاری مانند موسیقی‌ها، تصاویر و آثار هنری اشاره کرد. اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم، زمانی که یک اثر جدید خلق می‌کنید، مالکیت و حق تکثیر آن تنها متعلق به خودتان است و هیچ‌کس دیگری امکان استفاده از آن را ندارد، مگر اینکه از شما اجازه گرفته باشد یا از قوانین «استفاده منصفانه» (Fair Use) کند که جلوتر راجع به آن صحبت خواهیم کرد.
کپی‌رایت هر اثری معمولا به محض تولید آن اثر در اختیارتان قرار می‌گیرد، اما از سوی دیگر امکان خرید کپی‌رایت هم وجود دارد. در حال حاضر که این مقاله را می‌خوانید، امکان تجدید کپی‌رایت وجود ندارد و کپی‌رایت هر اثری، تا زمان زنده بودن خالق آن (و گاهی حتی بیشتر) متعلق به او باقی خواهد ماند. در نتیجه تمام این‌ها، تصمیم راجع به اینکه دیگران چگونه از یک اثر استفاده می‌کنند، کاملا برعهده خالق است.
نقض کپی رایت در یوتیوب یعنی چه؟
نقض کپی رایت (Copyright Infringement) زمانی اتفاق می‌افتد که از محتوای متعلق به دیگران استفاده می‌کنید، آن هم بدون اینکه از لحاظ قانونی اجازه چنین کاری را داشته باشید. یوتیوب برای شناسایی ویدیوهایی که از محتوای دیگران استفاده کرده‌اند، از دو سیستم کمک می‌گیرد:
- سیستم کانتنت آیدی (Content ID) که محتوا را اسکن و تصاویر، ویدیوها و آهنگ‌های گوناگون در ویدیوی شما را شناسایی می‌کند.
- سیستم مدیریت حق مالکیت (Rights Management System) که تشخیص می‌دهد هر اثر متعلق به چه کسی است و برای استفاده از آن‌ها باید کدام مسیرهای قانونی را در پیش گرفت.
انواع لایسنس و کپی رایت در یوتیوب که باید بشناسید
با توجه به اینکه استفاده از محتوای دیگران دردسرهای قانونی به همراه می‌آورد و حتی روند مانیتایز (یا کسب درآمد از یوتیوب) را مختل می‌کند، همیشه باید به دنبال استفاده ویدیو، تصویر و آهنگ بدون کپی رایت در ویدیوهای خود باشید یا جواز استفاده را از مالکان آثار مختلف دریافت کنید.
بسته به اینکه جنس محتوا چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند، گاهی می‌توان از جوازهایی متفاوت برای استفاده از محتوای متعلق به دیگران کمک گرفت. در ادامه با انواع کپی رایت در یوتیوب آشنا می‌شویم و در صورتی که نخواهید با دردسرهای کپی‌رایت روبه‌رو شوید، لازم است ویدیوهایی بسازید که در دسته‌بندی‌های زیر قرار بگیرند.
استفاده منصفانه (Fair Use)
گاهی از اوقات با استفاده از قواعد «استفاده منصفانه» می‌توانید از محتوایی که متعلق به شخصی دیگر است استفاده کنید. بر اساس این قانون، در صورتی که محتوایی با مقاصد آموزشی، تحقیقاتی، خبری و یا نقد و بررسی بسازید، ممکن است بتوانید از محتوای دیگران کمک بگیرید، اما تشخیص این موضوع کاملا برعهده خودتان است.
برای اینکه محتوای شامل کپی‌رایت در دسته‌بندی استفاده منصفانه قرار بگیرد باید پیش‌نیازهایی به‌خصوص را برآورده کنید. ساده‌ترین کاربرد این قانون زمانی خواهد بود که ویدیوهای آموزشی، گزارشی و یا تحقیقاتی می‌سازید.
استفاده منصفانه این امکان را به شما می‌دهد که در برخی سناریوهای خاص، بدون نیاز به جواز رسمی از سوی خالق اثر، از محتوای او استفاده کنید. برای مثال یوتیوبرهای آمریکایی می‌توانند با افزودن نظرات شخصی، پژوهش و یا آموزش موضوعات گوناگون، از محتوای شامل کپی‌رایت بهره ببرند. اما قوانین هر کشور متفاوت است و باید قوانین کشوری که کانال خود را در آن ثبت کرده‌اید، با دقت بخوانید.
در این بین، شائبه‌های فراوانی هم راجع به استفاده منصفانه وجود دارد، برای مثال یکی از باورهای اشتباه و رایج یوتیوبرها این است که اگر مدت‌زمان ویدیو را کمتر از مقدار مشخصی نگه دارید، با مشکلات کپی‌رایت روبه‌رو نخواهید شد. اما متاسفانه قواعد یوتیوب پیچیده‌تر از این هستند و باید به نکات بسیار بیشتری توجه نشان دهید.
در نهایت باید اضافه کرد که حتی اگر به درستی از قانون استفاده منصفانه کمک بگیرید هم امکان نقض کپی‌رایت وجود خواهد داشت، مثلا زمانی که از یک نسخه متفاوت و تایید نشده از یک اثر استفاده می‌کنید. با تمام این اوصاف، قویا توصیه می‌کنیم که از میان انواع کپی رایت یوتیوب آنقدرها روی Fair Use متمرکز نباشید تا مشکلاتی غیرمنتظره تجربه نکنید.
استفاده لایسنس (Licensed Use)
شمار بسیار زیادی از یوتیوبرها و افرادی که ولاگ می‌سازند، از منابع لازم برای فیلم‌برداری مداوم و تولید محتوای با اصالت برخوردار نیستند. به همین خاطر این روزها شاهد انبوهی کتابخانه رسانه‌ای آنلاین هستیم که از بهترین سرمایه‌گذاری‌های ممکن برای چنین یوتیوبرهایی به حساب می‌آیند. این سرویس‌ها به شما اجازه می‌دهند که «لایسنس» یا «جواز» استفاده از انواع محتوا را از کسب‌وکارهایی بخرید که پیش‌تر بر سر جوازهای کپی‌رایت آن‌ها مذاکره کرده‌اند.
از میان چنین پلتفرم‌هایی می‌توان به عنوان مثال به سرویس Promo (+) اشاره کرد. این سایت بیش از ۱۱۰ میلیون عکس و ویدیوی لایسنس‌شده در اختیارتان می‌گذارد و بیش از ۱۵۰۰ آهنگ نیز دارد که خیال‌تان را از کپی‌رایت استرایک‌های بالقوه راحت خواهند کرد. برخی از این سرویس‌ها حتی اشتراک‌های مادام‌العمر می‌فروشند و با یک بار پرداخت، برای همیشه خیالی آسوده خواهید داشت.
استفاده Creative Commons
کرییتیو کامنز یکی از منحصر به فرد‌ترین انواع کپی رایت در یوتیوب است که کارکردی متفاوت از باقی موارد دارد. هنرمندانی که آثار خود را تحت پوشش «کرییتیو کامنز» قرار می‌دهند، این اجازه را به شما خواهند داد که در ازای اشاره به نام آن‌ها، از آثارشان استفاده کنید.
استفاده Wikimedia Commons
ویکی‌مدیا کامنز (+) وب‌سایتی است که به جمع‌آوری تصاویر، قطعات صوتی و دیگر رسانه‌های رایگان می‌پردازد و مادامی که به نام خالق آثار اشاره کنید، اجازه استفاده از تمامی آثار موجود در آن را خواهید داشت.
مالکیت عمومی (Public Domain)
و در نهایت به آخرین مورد از انواع کپی رایت یوتیوب می‌رسیم که مالکیت عمومی نام دارد. در این حالت، محتوا خیلی ساده متعلق به عموم مردم است و هرکسی می‌تواند از آن استفاده کند.
موسیقی‌های عمومی
در کشوری مانند آمریکا، تمام آهنگ‌ها و موسیقی‌هایی که پیش از تاریخ ۱ ژانویه ۱۹۲۶ عرضه شده‌اند در مالکیت عموم هستند. علاوه بر این، انبوهی وبسایت و پلتفرم مختلف داریم که آهنگ‌های بدون رویالتی (Royalty، به معنی پرداخت هزینه به خالق اثر) را در اختیارتان می‌گذارند. برای تشخیص اینکه یک آهنگ کپی‌رایت شده یا خیر، می‌توانید به جستجویی ساده در سطح اینترنت مشغول شوید و تاریخ انتشار آن را هم بیابید.
تصاویر عمومی
راه‌های گوناگونی برای تشخیص این وجود دارد که تصاویر در مالکیت عموم قرار گرفته‌اند یا خیر. رایج‌ترین روش‌های تشخیص این موضوع را در ادامه آورده‌ایم:
- تصاویر توسط دولت ساخته شده باشد
- تصویر بدون اعلان کپی‌رایت باشد
- انقضای کپی‌رایت تصویر گذشته باشد
- تصویر واجد شرایط محافظت با کپی‌رایت نباشد
- تصویر به مالکیت عمومی اهدا شده و یا به آن اختصاص یافته باشد
بایدها و نبایدهای انواع کپی رایت در یوتیوب
در یکی از نخستین قوانین یوتیوب راجع به کپی‌رایت آمده که: «یوتیوبرها باید صرفا ویدیوهایی آپلود کنند که توسط خودشان ساخته شده باشد و یا جواز استفاده از آن‌ها را داشته باشند. این یعنی نباید ویدیویی آپلود شود که توسط خود یوتیوبر ساخته نشده یا حاوی محتوای متعلق به دیگران است.»
با توجه به این توصیف دقیق، بیایید در ادامه با مهم‌ترین بایدها و نبایدهای انواع کپی رایت در یوتیوب آشنا شویم.
بهترین رویکردهای کپی‌رایت موسیقی
در فهرست زیر به این رویکردها اشاره کرده‌ایم.
- اگر می‌خواهید از موسیقی یا متن آهنگی کپی‌رایت‌شده استفاده کنید، لازم است تمام جوازهای ضروری را از مالک کپی‌رایت آن آهنگ بگیرید.
- از آهنگ‌ها و موسیقی‌هایی استفاده کنید که از منابع لایسنس‌شده به دست آمده‌اند. برای مثال می‌توانید از کتابخانه آهنگ‌های داخلی یوتیوب یا سایت‌های فروش لایسنس موسیقی مانند Audio Jungle (+) کمک بگیرید.
- تا جای ممکن از موسیقی‌های کرییتیو کامنز کمک بگیرید.
رویکردهای اشتباه نسبت به کپی‌رایت موسیقی:
- بدون جوازهای رسمی از موسیقی‌های شامل کپی‌رایت استفاده نکنید. اگر از شرایط اثر مطمئن نیستید، ریسک نکنید و از آهنگ‌های جایگزین کمک بگیرید.
- فرض نکنید که می‌توانید از متن یک آهنگ – بدون موسیقی آن – استفاده کنید. اشعار هم تحت پوشش کپی‌رایت قرار دارند.
- فرض نکنید که استفاده کوتاه و چند ثانیه‌ای از محتوای دیگران، ایرادی نخواهد داشت. مادامی که جوازهای لازم را به دست نیاورید، نمی‌توانید از محتوای دیگران استفاده کنید، نه حتی برای یک ثانیه.
- اشاره به خالق اثر برای استفاده از محتوای کپی‌رایت‌شده کافی نیست. بنابراین اگر جوازهای لازم را به دست نیاورده‌اید، از چنین محتوایی استفاده نکنید.
بهترین رویکردهای کپی‌رایت تصویر و ویدیو
در فهرست زیر، بهترین رویکردها آورده شده است.
- اگر می‌خواهید از تصاویر، ویدیوها و آثار هنری کپی‌رایت‌شده استفاده کنید، جوازهای لازم را از تمام افراد دخیل دریافت کنید.
- تا جای ممکن بر ویدیوها و تصاویر متعلق به خودتان متکی باشد و در صورت نیاز از سایت‌هایی کمک بگیرید که دریافت لایسنس را آسان و کم‌هزینه می‌کنند.
- از تصاویر و آثار هنری موجود در ویکی‌مدیا کامنز استفاده کنید تا متحمل هیچ هزینه‌ای برای جوازهای استفاده نشوید.
- به دنبال منابعی بگردید که محتوای مورد نیاز برای بهره‌گیری از قوانین «استفاده منصفانه» و «مالکیت عمومی» را در اختیارتان بگذارند.
رویکردهای اشتباه نسبت به کپی‌رایت تصویر و ویدیو
در فهرست زیر، بهترین رویکردها آورده شده است.
- از تصاویر، ویدیوها و آثار هنری شامل کپی‌رایت استفاده نکنید. اگر از وضعیت کپی‌رایت محتوا مطمئن نیستید، بهتر است ریسک نکنید و به سراغ محتوای جایگزین بروید.
- کپی کردن آثار و یا تقلید از آن‌ها هیچ تفاوتی در شرایط به وجود نمی‌آورد و حتی طراحی‌ها هم تحت پوشش کپی‌رایت هستند.
- فرض نکنید که با اشاره به خالق اثر، مجاز به استفاده از محتوای متعلق به او خواهید بود. بار دیگر باید تاکید کرد که بدون جواز رسمی، اجازه استفاده از آثار هیچ‌کسی را نخواهید داشت.
کپی‌رایت کلیم و کپی‌رایت استرایک در یوتیوب
هنگامی که سیستم کانتنت آیدی (Content ID) یوتیوب ویدیویی پیدا می‌کند که محتوای یکسان با ویدیوهای کانالی دیگر دارد، باید منتظر کپی رایت کلیم (یا کانتنت آیدی کلیم) باشید. اما کپی رایت کلیم‌ها منجر به دریافت کپی رایت استرایک نخواهند شد. در ادامه این دو را با جزییات بیشتری بررسی می‌کنیم.
کپی رایت کلیم یوتیوب چیست؟
کپی رایت کلیم (Copyright Claim) زمانی اتفاق می‌افتد که یک نفر از محتوای کسی دیگر استفاده می‌کند، چه عمدی و چه ناخواسته. اگرچه بسیاری از اوقات نقض کپی‌رایت در یوتیوب نادیده گرفته می‌شود، اما الگوریتم یوتیوب روز به روز پیشرفت می‌کند و در شناسایی نقض کپی‌رایت مهارت بیشتری پیدا می‌کند.
کپی رایت کلیم معمولا به صورت خودکار و از طریق سیستم مدیریت Content ID ارسال می‌شود. نتیجه کار هم معمولا پایش محتوای شما، مسدودسازی آن و یا ارائه تمام درآمد ویدیو به مالک محتوای کپی‌رایت‌شده خواهد بود. بسیاری از اوقات می‌توانید ویدیو را در کانال خود باقی نگه دارید، اما صاحب محتوا این اجازه را دارد که ویدیو را در برخی مناطق جهان مسدود کند و یا درآمد ناشی از انواع تبلیغات را برای خود بردارد.
کپی رایت استرایک یوتیوب چیست؟
کپی رایت استرایک زمانی اتفاق می‌افتد که مالک محتوا خواستار حذف ویدیو شما از محیط یوتیوب می‌شود و از قابلیتی به نام استرایک DMCA کمک می‌گیرد. DMCA مخفف عبارت «Digital Millennium Copyright Act» است و درخواست‌های پایین آوردن ویدیو هم به صورت دستی ثبت می‌شوند. یوتیوب از مالکان کپی‌رایت می‌خواهد که فهرستی از اطلاعات ضروری راجع به محتوای مد نظر خود را نیز ارسال کنند.
از آن‌جا که یوتیوب باید از قوانین DMCA پیروی کند، بعد از دریافت ادعای حق نشر یا کپی رایت کلیم، اعلانی برای کانال مقصد می‌فرستد و جزییات فرایند پایین کشیدن ویدیو را شرح می‌دهد. در ادامه این موضوع، ویدیو از کانال شما حذف می‌شود، حداقل تا زمانی که تکلیف شکایت مشخص شود و کانال شما هم کپی رایت استرایک خود را دریافت کند.
کپی رایت استرایک‌ها می‌توانند اثری قابل توجه روی کانال یوتیوب بگذارند و عملکرد آن را مختل کنند. حتی اگر خودتان تصمیم به حذف ویدیو بگیرید نیز استرایک برای ۹۰ روز روی کانال‌تان باقی خواهد ماند.
در صورت دریافت کلی رایت کلیم یا کپی رایت استرایک چه کنیم؟
در صورتی که به خاطر یکی از ویدیوها «کپی‌رایت کلیم» دریافت کرده‌اید نیازی به وحشت‌زده شدن نیست. خوشبختانه می‌توان شرایط را بهبود داد و از سوی دیگر، کپی رایت کلیم فقط به مدت ۹۰ روز معتبر خواهد بود. بنابراین مهم‌ترین مساله این است که از استفاده از محتوایی که به خاطر آن کپی‌رایت کلیم دریافت کرده‌اید، دست بکشید.
اگر مالک کپی‌رایت تا ۳۰ روز به پیام‌های یوتیوب پاسخ ندهد و اقدامی نکند، کپی‌رایت کلیم باطل خواهد شد و شما هم مجبور به هیچ کاری نخواهید بود. اما اگر مالک کپی‌رایت تصمیم به پیگیری بگیرد، ویدیوی شما یا مسدود یا حذف می‌شود. ساده‌ترین راهکار حل مشکل از سوی شما نیز یا حذف محتوا خواهد بود و یا اثبات اینکه به شکلی قانونی از محتوا استفاده کرده‌اید.
کپی‌رایت کلیم‌های دریافتی خود را همواره جدی بگیرید، در غیر این صورت با پیامدهایی دردناک روبه‌رو خواهد شد. یوتیوب نقض کپی‌رایت و دیگر قوانین را بی‌نهایت جدی می‌گیرد و در حذف ویدیوهای شما تردید نخواهد کرد.
از سوی دیگر اگر با «کپی‌رایت استرایک» روبه‌رو شوید، این یعنی مالک کپی‌رایت تصمیم به پیگیری قانونی گرفته و خواستار پایین کشیدن ویدیو شده است. هنگامی که یوتیوبرها کپی رایت استرایک دریافت می‌کنند، ملزم به تماشای ویدیویی به نام «مدرسه کپی‌رایت یوتیوب» (YouTube Copyright School) خواهند که تمام جزییات مربوط به قوانین کپی‌رایت را شرح و به سوالات رایج راجع به خطرات نقض کپی‌رایت پاسخ می‌دهد.
به صورت کلی سه راه برای برداشتن کپی‌رایت استرایک وجود دارد:
- صبر تا ابطال استرایک: کپی‌رایت استرایک‌ها بعد از ۹۰ روز منقضی می‌شوند و اگر این نخستین استرایک کانال شما باشد، لازم است آموزش‌های ارائه‌شده در YouTube Copyright School را فرا بگیرید.
- درخواست پس گرفتن ادعا: اگر باور دارید که با ادعایی بی‌اساس روبه‌رو شده‌اید و به درستی از قوانین پیروی کرده‌اید، می‌توانید با مالک محتوا ارتباط بگیرید و از بخواهید ادعای نقض کپی‌رایت را پس بگیرد.
- درخواست تجدید نظر: راهکار آخر این است که اگر احساس می‌کنید اشتباهی در گزارش‌دهی یا حذف ویدیو به وجود آمده، درخواست تجدید نظر کنید. برای مثال اگر باور دارید ویدیو در دسته‌بندی «استفاده منصفانه» قرار دارد، می‌توانید دست به چنین کاری بزنید.
جمع‌بندی و پاسخ به سوالات متداول پیرامون انواع کپی رایت در یوتیوب
در نهایت باید گفت که انواع کپی رایت در یوتیوب به هیچ وجه شوخی‌بردار نیستند. اگر کانال شما با یک استرایک به خاطر نقض کپی‌رایت روبه‌رو شود، پیامدی کوچک را تحمل خواهید کرد و بعد از آموزش دیدن راجع به کپی‌رایت، به فعالیت‌های همیشگی خود بازخواهید گشت. در این حالت، استرایک کانال هم بعد از ۹۰ روز باطل می‌شود. اما اگر در همین برهه، بار دیگر استرایک بخورید و این رویه را برای سه بار ادامه دهید، کانال‌تان در خطر مسدودسازی کامل خواهد بود. با توجه به اینکه در حالت تمام زحمات و درآمدهای یوتیوب شما از بین می‌رود، ضروری است که درک جامعی از انواع کپی رایت در یوتیوب داشته باشید و به تمامی قوانین احترام بگذارید.
فرق بین Claim و Claimed Video در یوتیوب چیست؟
«کلیم» (Claim) به معنی ادعایی است که براساس آن، ویدیوی شما حاوی محتوای کپی‌رایت‌شده است و می‌تواند به صورت خودکار یا دستی به ثبت برسد. از سوی دیگر «Claimed Video» به هر ویدیویی گفته می‌شود که یک یا چند ادعای کپی‌رایت دریافت کرده است.
چند ثانیه از موسیقی‌های کپی‌رایت‌شده را می‌توان در ویدیوهای یوتیوب استفاده کرد؟
برخلاف آنچه خیلی‌ها تصور می‌کنند، استفاده کوتاه از محتوای کپی‌رایت‌شده باعث نمی‌شود که این قانون را نقض نکرده باشید. محتوای کپی‌رایت‌شده متعلق به شخصی دیگر است و مادامی که جوازهای استفاده را دریافت نکرده باشید، نمی‌توانید از آن در ویدیوی خود استفاده کنید، چه برای یک دقیقه و چه حتی یک ثانیه.
فرق بین «Claim» و «Takedown» در یوتیوب چیست؟
مالکان کپی‌رایت می‌توانند به صورت دستی ادعا یا Claim استفاده غیرمجاز از محتوای خود در پلتفرم یوتیوب را به ثبت برسانند. بعد از این اگر استفاده غیرمجاز از محتوا به اثبات برسد، مالک می‌تواند خواستار «پایین کشیدن» یا «Takedown» ویدیو شما شود.
